Ότι να φεμπέσει ο ήλιος

Ήταν μέσα Ιουνίου του 1913. Η μάχη του Κιλκίς-Λαχανά (Β' Βαλκανικός Πόλεμος) ήταν από τις πιο φονικές , αλλά και από τις πιο ένδοξες, της Νεώτερης Ελληνικής ιστορίας. "Είδα με τα μάτια μου, δάσκαλέ μου, συνάδελφό μου να πηδά στο βουλγάρικο αμπρί, στο Κιλκίς, και να καρφώνει με τη ξιφολόγχη το Βούλγαρο. Κι ο Βούλγαρος από κάτω να λογχίζει τον δικό μας. Κι ήτανε τρομακτικό το θέαμα. Νεκροί πεσμένοι και οι δυο, αγκαλιασμένοι σχεδόν να κρατούν σφιχτά το όπλο, με το ξίφος μπηγμένο στο κορμί του αντιπάλου ενώ η χλωμάδα του θανάτου δεν είχε σβήσει από τα πρόσωπά τους της ψυχής το βρασμό"* ήταν τα λόγια του Μπατιδογιάννη. Ο Ιωάννης Γεωργίου Τσάφος (Μπατιδογιάννης 1889 - 1η Οκτώβρη 1960) πολέμησε στους δύο Βαλκανικούς πολέμους. Στις μάχες Οστρόβου, Αετορράχης και Ιωαννίνων (Μπιζανίου) στον Α' Βαλκανικό και Κιλκίς-Λαχανά, Κρέσνας-Τζουμαγιάς στον Β' Βαλκανικό. Το Δίπλωμα Απονομής Μεταλλίων προς τον Ιωάννη Τσάφο, με την υπογραφή του Ελ. Βενιζέλου *απόσπασμα α

Το πρωινό της Κυριακής του Πάσχα όλος ο Δανακός μοσχομυρίζει. Από τη μια η Άνοιξη που έχει μπει για τα καλά, έχει ανθίσει και πρασινίσει ο τόπος και από την άλλη, φυσικά, το Πάτουδο . Όλα τα σπίτια ψήνουν το καθιερωμένο πασχαλινό φαγητό που περνά από γενιά σε γενιά αλλά παραμένει το ίδιο νόστιμο. Μια παράδοση που δεν αναβιώνει, δεν αναπαρίσταται, απλά συνεχίζεται και θα συνεχίζεται. Τσοι περασμένοι χρόνοι -όσο υπήρχαν οι ξυλόφουρνοι-, το Πάτουδο  το έφτιαχναν από την προηγούμενη, το Μεγάλο Σαββάτο, και το πήγαιναν στους φούρνους αποβραδίς. Το έπαιρναν το πρωί του Πάσχα, αφού το είχε ψήσει ο ξυλόφουρνος και μαζί με τη μυζήθρα, τα αυγά, τις κουτσούνες*  και το κρασί αποτελούσε το πασχαλινό τραπέζι. Το Πάτουδο είναι γεμιστό ρίφι* και η διαδικασία παρασκευής απλή μα θέλει μεράκι. Χρειάζεται κανείς να έχει μαζέψει άνηθο, μάραθο, δυόσμο, κρεμμύδι φρέσκο και ξερό, σεύκλα*  και κουτσουνάδες*. Αφού αλοιφθεί το ρίφι με λαδολέμενο κι αλατοπίπερο κι όλα τα υλικά ψιλομαγειρευτούν μαζί με

Ο Γεώργιος Βασιλείου Χάλκος (Χαλκογιώργης 1897-1969) ήτανε ο τελευταίος βρακάς του χωριού μας. Στο βίντεο  φαίνεται στην αρχή που κάθεται και ύστερα που χορεύει τη βλάχα .  Μπιρίκο Μια ολοκληρωμένη ανδρική ενδυμασία στο Δανακό αποτελούνταν από τη  βράκα,  που έφτανε μέχρι το γόνατο και είχε ένα κορδόνι για να σουρώνει, και το  μπιρίκο , το γιλέκο δηλαδή που δενόταν με κορδόνι στο πλάι. Η βράκα και το μπιρίκο ήταν από δίμιτο ύφασμα σε μπλε σκούρο χρώμα. Σοκουφένιο πουκάμισο Μέσα από το μπιρίκο ο άνδρας φορούσε το πουκάμισο,  σοκουφένιο  στην καθημερινότητα ή λευκό από καμπότο ύφασμα για  σχολιανό* . Τα πουκάμισα συνήθως ήταν με τραχιλιά αλλά υπήρχαν και περιπτώσεις που είχαν γιακά Οι κάλτσες του βρακά ήταν κάποτε τρίχινες (τρίχες κατσίκας) και αργότερα πλεκτές και έφταναν μέχρι κάτω από το γόνατο. Στηρίζονταν με τον καλτσοδέτη, που ήταν φαμένος στον αργαλειό. Τα παπούτσια του, στην καθημερινότητα και στις εργασίες ήταν τα ξώραφα , παπούτσια από δέρμα ζώου με αγριοδέτ

"Εδώ θα κάτσει το πουλί, εκεί θα κελαηδήσει,   εδώ θα χτίσει τη φωλιά κι εκεί θα κουτσουλίσει" Είναι μια ανάμνηση από τη γιαγιά μου που μας το έκανε σαν παιχνίδισμα όταν ήμαστε μικρά. Στην πρώτη φράση ακουμπά το μέτωπο, στη δεύτερη τη μύτη, στην τρίτη ανάμεσα στη μύτη και στο στόμα και στην τελευταία στο στόμα.  Άλλοτε πάλι μας μετρούσε από το ένα μέχρι με το δέκα με τον ιδιαίτερο τρόπο που ήξερε. Αυτά τα έμαθε μάλλον από τη λαλά* της τη Σοφιά (Πιτιλοσοφιά ή Τσιτόνα*, περίπου 1880-1970) "Έναμας  δίδυμας  τρίκακας  σούσουρας  πέγκας  λέγκας  σούδι  μούδι  ντάλια  δέκα" Παρακάτω ένας μαχραμάς* που είχε φάνει στην κρεβαταριά* η Πιτιλοσοφιά. μαχραμάς - φαντό περίπου 100 ετών *λαλά = γιαγιά τσιτόνα = γρήγορη, σπιρτόζα μαχραμάς = κουβερτάκι μωρού κρεβαταριά = αργαλειός

Η αποκριά τα περασμένα χρόνια στο χωριό ήταν ένα συνεχόμενο γλέντι. Αν τις υπόλοιπες εποχές τα τσαμπουνοντούμπακα ακούγονταν σε γιορτές και Κυριακές, την αποκριά μπορεί να παίζανε και κάθε μέρα. Ο Χαλκογιάννης μάλλον πως δε θα άφηνε τη τσαμπούνα από τα χέρια του. Πολλοί και διαφορετικοί οι αποκριάτικοι σκοποί που παίζονταν στο χωριό, πολλά και τα τραγούδια.  Ένα από αυτά γράφω παρακάτω. Χορευόταν στο βήμα της αργής βλάχας και το τραγουδούσαν όλοι οι χορευτές μαζί. Μου το τραγούδησε η Φιλίππα του Γιαννίκου, την περασμένη αποκριά, όπως το θυμάται να το τραγουδά η Χαλκορήνη. "Τραγουδάγανε όλοι μαζί και χορεύγανε. Όσοι εχορεύγανε, δεν ξέρω κι αυτοί που καθουντάνε γύρω γύρω αν ετραουδούσα όλοι. Και χορεύγανε γιατί ήταν η σιγανή και δεν λαφακιάζανε*." Κοράσι ετραγούδησε Κοράσι ετραγούδησε σε μάρμα -   σε μαρμαρένιο αλώνι και πηρ’ αε – και πήρ’ αέρα στη φωνή τα ρε λα λε λε λα λε και πήρ’ αέρα στη φωνή κι ανέμους - κι ανέμους στο τραγούδι το πήρε και – τ

Ότι να φεμπέσει ο ήλιος ... Εκείνη την ώρα θα ανεβαίνει και μια νέα ανάρτηση σε αυτό το ιστολόγιο. Καλά, μπορεί ενίοτε και να μην ακολουθώ αυτόν τον κανόνα, αλλά κατά βάση αυτός είναι ο στόχος. Είμαι ο Βασίλης Ι. Τσάφος και ξεκινώ αυτό το ιστολόγιο για να παρουσιάζω που και που κάποια λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία για το χωριό μου, τον Δανακό της νήσου Νάξου. Μεγάλη μου χαρά να με ακολουθήσετε σε αυτό το ταξίδι πίσω στο χρόνο, να μάθουμε μαζί παλιές ιστορίες, να δούμε φωτογραφίες, να θυμηθείτε -εσείς που τις έχετε ζήσει- όμορφες στιγμές. Ίσως να έπρεπε να παραθέσω λίγα λόγια για το χωριό αλλά εύκολα μπορείτε να τα βρείτε  εδώ .  Καλώς ήρθατε! Να έχουμε ένα όμορφο ταξίδι!